Yozgat İsminin Verilmesi
      Yozgat adının nereden geldiği hakkında çeşitli rivayetler ileri sürülür. Bir rivayete göre, Yozgat, Saray köyünden itibaren aşağıdan yukarıya doğru kat kat yükselmektedir. Bu kat kat yükselişinden ve rakımının yüksekliğinden dolayı önceleri "Yüzkat" denmiş, zamanla bu isim söylene söylene Yozgat halini almıştır.

     Diğer bir rivayete göre; Aşiret Reisi Ömer Cabbar Ağa'nın yüzü çopurdu. Bu yüzden kendisine Çopur veya Çapar Koca derlerdi. Söylentiye göre Cabbar Ağa, sürülerini bir yaz günü yaylakta otlatırken karşısına Hızır (AS) çıkıyor ve davar sahibi Cabbar Ağa'dan içmek için süt istiyor. Güler yüzlü Cabbar Ağa hemen misafirine ikramda kusur etmeyerek, gönül hoşluğu ile sütü veriyor. Hızır (AS) sütü içtikten sonra çok memnun kalıyor ve Cabbar Ağa'ya "Çobanoğlu, yozuna yoz katilsin, memleketinin adi Yoz-Kat olsun." diyor ve kayboluyor. Temeli böyle olan "Yoz-Kat" söylene söylene Yozgat halini alıyor.

        İsmin kaynağı hakkında her ne kadar tatmin edici bir bilgi yoksa da uzun yıllar bu havalinin böyle anıldığı bilinmektedir.

     Birinci Büyük Millet Meclisinde Kütahya Mebusu Cemil Bey tarafından verilen bir takrir ile Yozgat ismi Bozok olarak değiştirilmiş, bilahare 23 Haziran 1927 tarihinde Bozok Mebusu Süleyman Sırrı (IÇÖZ) Bey ve arkadaşlarının verdiği bir takrirle Bozok ismi tekrar Yozgat olarak değiştirilmiştir.

YOZGAT İLİ TARİHİ

1- ESKI DEVİRLERİ: Yozgat ili; Anadolu´nun en eski yerleşim merkezlerinden biridir. Alişar Höyüğü´nde 5000 sene öncesine ait eserler bulunmuştur.

       Yozgat il toprakları Anadolu´da ilk siyasi birliği kuran ve Anadolu´da tarih devrinin başlangıcını sağlayan Hititlerin sınırları içerisinde en kalabalık yerleşim merkezlerinden biriydi. M.Ö. 2000 - 1500 yılları arasında kurulan ve merkezi Yozgat sınırları içerisindeki Hattuşaş olan Hititlerin hâkimiyetinden sonra yöre M.Ö. 1200´lerde Deniz Hakları istilasının ardından Friglerin hâkimiyetine girdi.

      M.Ö. 7. yüzyıl başlarında Kimmerlerin saldırısına uğradı. M.Ö. 6. yüzyılda Lidya Krallığına bağlandı. Ayni yüzyılın ortalarında Persler, M.Ö. 4. yüzyılda da Makedonyalılar tarafından ele geçirildi. M.Ö. 3. yüzyılın başlarında güney kesimi kısa bir süre Kapadokya Krallığının hâkimiyetinde kaldı. Daha sonra Anadolu´yu istila eden göçebe Kelt kabilelerinden Galatların yerleştiği Galatyanın bir parçası oldu. M.Ö. 2. yüzyıl başlarında kurulan Galatya Krallığı bir süre Pergamon (Bergama) ve Pontus Krallıklarına bağlı kaldıktan sonra M.Ö. 85´te Roma´nın korumasına girdi. M.S 395´te Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Anadolu, Doğu Roma´nın (Bizans) payına düştü. İslam orduları ve Sasaniler zaman zaman Bizans elindeki bu bölgeye akınlar yapmışlarsa da bölgeyi devamlı olarak tutamadılar.

2- 1071 MALAZGİRT SAVASI´NDAN SONRAKİ DEVRE: Bozok çevresinde Türk - İslam izleri 1071 Malazgirt Savaşı´ndan sonra baslar. Tahrir Defterlerinden 24 Oğuz boyunun 21´inden değişik oranlardaki Türkmen boyları Anadolu´ya gelmiştir. Salur, Eymür ve Karkinlılar Anadolu´nun iskânında birinci derecede rol oynamışlardır. Kayin, Anadolu´nun fethi ve iskânında, Beydilli ve Bayindir boyları da Anadolu´ya yerleşmede önemli görevler yapmışlardır. Oğuzlar, göçtükleri yerlere her sosyal birimden insanların yanında, kültür unsurlarını da taşıdılar.

      Bozok bölgesi, önemli kervan ve ticaret yollarının geçtiği bir yerdi. Emirci Sultan´ın Osman Pasa Tekkesi bu yollardan biri üzerinde bulunuyordu. Zaviye, Kayseri ve Kırşehir'den Amasya´ya giden yol üzerindeki bir konak noktasıydı. Yesevi Şeyhi Emirci Sultan'ın 1204´lerde Bozok´a gelerek, Keçikıran´a (Osmanpaşa) yerleşip irşada başladığı, bu bölgede 16. yüzyılda da "Osman Pasa Tekkesi" adıyla bir zaviye kurulduğu anlaşılmaktadır.

       Salmanlı ve Danışman köyleri, Danişmendliler zamanından kalma tarihi köylerdir.

      İlimizde Selçukluların izleri 12. yüzyıldan itibaren görülür. Bir ara Danişmendoğullarının hâkimiyetine giren bu bölge, 1175´ten sonra Anadolu Selçuklularının eline geçmiştir. 1243 Kösedağ Savaşından sonra İlhanlıların kontrolüne giren bölge Anadolu Selçuklu Beylikleri döneminde Eretna Beyliğinin, 1381´den sonra da Kadı Burhaneddin Devleti´nin eline geçti. 1398´de Kadı Burhaneddin öldürülünce Yıldırım Beyazıt bu bölgeyi ayni tarihte Osmanlı Devleti sınırlarına kattı. Timur Han 1402 - 1403 senelerinde Yozgat ve çevresini ele geçirdi. Timur Han Anadolu´yu terk ederken, 1256´dan itibaren bu bölgeye yerleşen Kara Tatarları Türkistan´a götürmeye karar vererek 1404´te bunların tamamını zorla alıp götürmüştür.

3- YOZGAT VE ÇEVRESİNE YERLEŞEN OĞUZ BOYLARI VE YAŞADIKLARI YERLER: Kara Tatarların Bozok bölgesinden gitmesi sonucunda bölge, Sivas'ın güneyinde ve Kayseri´nin doğusunda (bilhassa Uzunyayla) yaylaya Dulkadirli Türkmenleri tarafından iskân edilmiştir. 15. yüzyılda Yozgat ve komsu mahallere yerleşen, Bozok adıyla anılan oymaklar ve yerleştikleri bölgeler şöyledir:

a. Kızılkocalı: Topluca yaşadıkları yer; Yozgat, Şefaatli, Yerköy ve Musabeyli ile çevrili saha olup, Elmahacili, Musa Beglü, Aziz Beglü, Yusuf Abdal, Dokuz, Hasancı gibi obalarla Topaç, Erkekli ve İğdeli gibi ekinlikler de bu sahanın içinde bulunmaktadır. 1529 - 1530 yıllarında küçük bir köy olan Yozgat da bu sinirin içindedir. Ayrıca, Baltı Saray, Yassı Kışla, İğde Kışla, Arik Asan, Ağaca Saz, Dere Kışla, Köse Yusuflu, Ali Sarlu, Sekili, İsa Hacılı ve Kösler de bu oymağa bağlı olanların yerleşip isim verdikleri yerleşim birimleridir.

b. Salmanlı: Bu oymak Yozgat´ın batısında bulunan Samanlı'da yerleşmiştir.

c. Agaçalu (Agaçlı): Bu oymak Karadere'de yaşamaktaydı. Bu bölgede tamamen Agaçalılarca doldurulmuş, Aşağı Kanak da bu boya mensup kişilerce iskan edilmiştir. Ayrıca Sokun, Emlak, Karça, Alilü, Hacılar, Hamzalı, Haser, Çakır ve Cedük´te de Agaçlı obaları bulunmaktadır.

d. Çiçekli: Bu boy Boğazlıyan çevresinde oturmaktaydı.

e. Zakirli: Bu oymak Sorgun civarında yasamakta ve Yayla Hacılı, Ramazanlı, Orhan Hacılı, Emir Cazılı ve daha bir çok obalara ayrılmaktadır.

f. Mes´udlu: Bölgenin en eski oymaklarındandı. Buna rağmen pek fazla nüfusu olmayan oymaklardan meydana gelmiştir.

g. Agça Koyunlu: Bunların kalabalık bir kısmı Gedük´te bir kısım obaları da Kara Dere´de yaşamaktadır.

h. Kavurgalı: Yozgat'ın doğusunda kendi adını taşıyan Kavurgalı köyü ve çevresinde yaşamaktadırlar.

i. Demircili: En tanınmış obaları, Sarim Beglü olup Merkeze bağlı Sarimbey bu obanın adını taşımaktadır.

j. Şam Bayadi: Bunlar Bozok´un sınırları içinde bulunan o zamanki ismi Gedük olan Şar Kışla ´da yaşamaktadırlar. Bunlar kış aylarını Halep civarında geçirdiklerinden Şam Bayadi adını almıştır.

k. Söklen: Yurtları Yukarı Kanak olup burada bulunan; Ayrancı, Yağmur Kışlası, Kümber Kışla, Karaca Üyük, Akarca, Arpalık, Küpeli, Karaevli Kışlası, Dere Yağsın, Alembeg Kışlası, Emirbeg Kışlası, Baraklu, Akbenlü, Çukurviran ve ekinliklerde 1542 - 1543 yıllarında 33 obaya ayrılmış bir halde yaşıyorlardı. l. Hisar Beglü: Yurtalir Hasbek ve çevresi olup, Hisarbeyli köyü ile Baş Kışla´nın Kışla, Eynelli (Topal Abdal Kışlası), Hasbek, Ozan, Kemal Fakihli, Agçadam, Çanakçı, Ramazanlı, Boyalık, Kayacık, Ağıl Kayalı, Çorak, Edik, Alin Pınarı, Musa Fakih, Çağlalı gibi ekinlikler de bunlara aittir.

* Kaynak 1998 Yozgat İl Yıllığı -